Επιμέλεια: Βασίλης Κρίτσας

Πριν από μερικές μέρες είχαμε παρουσιάσει το βιβλίο της Βαγγελιώς Καρακατσάνη “Στη ρίζα του αετού”. Το Ατέχνως συνομίλησε με τη συγγραφέα για το βιβλίο, το θέμα του (το κοινωνικό στίγμα για την ψυχική νόσο), την τέχνη και το πολιτικό βιβλίο.

Το βιβλίο σας «Στη ρίζα του αετού», τι σηματοδοτεί;

Η ρίζα σηματοδοτεί την αιτία, την αφορμή που γράφτηκε το βιβλίο και δεν είναι άλλη από το στίγμα για την ψυχική νόσο και πώς αυτό επενεργεί στον αγωνιστή της ζωής, στον άνθρωπο που παλεύει ατέρμονα για να βρει την «αιτία του κακού» και να την αντιπαλέψει στην ουσία της, να παλέψει δηλαδή για την αλλαγή τάξης στην εξουσία. Ο αετός από την άλλη συναντάται σε μεγάλα ύψη και πετάει με ελάχιστα τινάγματα των φτερών του, αφού εκμεταλλεύεται τα ανοδικά ρεύματα, διαγράφοντας κυκλική πορεία, όπως ακριβώς και η ζωή. Τον τοποθετώ όμως στη ρίζα, στους πρόποδες των βουνών, εκεί συνήθως που χτίζονται οι πολιτείες και τα χωριά, γιατί θέλω να σηματοδοτήσω την κοινωνική φύση του ανθρώπου, που κατά τον Αριστοτέλη έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του ανθρώπινου πολιτισμού.

Το κοινωνικό στίγμα για την ψυχική νόσο τι επίδραση ασκεί στον άνθρωπο;

Ασκεί επίδραση πρώτα από όλα στον πάσχοντα μιας και σύμφωνα με τελευταίες έρευνες σε Ευρώπη και Αμερική, ο ένας στους τέσσερις νοσεί ψυχικά και το 75% αυτών που νοσούν, δεν απευθύνονται στο γιατρό, εξ αιτίας του κοινωνικού στίγματος. Ασκεί όμως επίδραση και σε αυτούς που δεν έχουν κάποιας μορφή διαταραχή. Οι περισσότεροι δεν ξέρουν πώς να σταθούν σε φιλικά ή συγγενικά τους άτομα που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, ακόμα και όταν μιλάμε για το πιο συνειδητό κομμάτι της κοινωνίας μας, για προοδευτικούς ανθρώπους. Αυτό ακριβώς προσπάθησα να απαντήσω, κάτω φυσικά από το πνεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, μιας και είμαι και παραμένω αμετανόητη κομμουνίστρια.

Μπορεί να συνδυαστεί η τέχνη με την καθημερινή βιοπάλη;

Η τέχνη θα πρέπει να συνδυάζεται με τον καθημερινό αγώνα για την επιβίωση γιατί διαφορετικά είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Αν δεν εκφράζει τους πόθους και τις διεκδικήσεις της εργατικής τάξης και των καταπιεζομένων στρωμάτων, δεν έχει λόγο ύπαρξης. Τώρα αν με ρωτάτε αν μπορεί ένας βιοπαλαιστής να συγγράψει ένα πόνημα, τότε θα σας απαντήσω ότι μπορεί και η χειροπιαστή απόδειξη είναι τόσοι και τόσοι καθημερινοί άνθρωποι του μόχθου που έγραψαν για την κατεκτημένη πείρα και γνώση μέσα από τους διάφορους κοινωνικοπολιτικούς αγώνες που πήραν μέρος. Κι εγώ ακόμα, αποτελώ μία επιπλέον απόδειξη.

Αλλάζει ο κόσμος με το διάβασμα, με την Τέχνη γενικότερα;

Ο κόσμος αλλάζει με την ταξική πάλη. Η τέχνη μπορεί από την πλευρά της να συμβάλλει στην αφύπνιση συνειδήσεων, στην συνολικότερη προσπάθεια του κινήματος για απόσπαση κατακτήσεων, στην εξύμνηση των αγωνιστών όπως κάνει και ο ήρωας μου, ο Μανολιός, που ακόμα και όταν νοσεί από την ψυχική νόσο και εγκαταλείπεται από τους συντρόφους τους, γιατί δεν ξέρουν και δεν μπορούν να τον στηρίξουν, καταλήγει: «Τα πληγωμένα μου φτερά άνοιξα να πετάξω, μ’ αγώνα και υπομονή, πάλι ψηλά δα φτάξω» κι εννοεί φυσικά την εξύψωση του ανθρώπου και όχι κάποια ιλουστρασιόν αξιώματα εντός των ορίων του καπιταλιστικού συστήματος. Μετουσιώνει έτσι τις αρετές της συλλογικής δράσης σε ατομικούς στόχους.

Ποια η απήχηση του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στα λαϊκά στρώματα; Είναι εξοικειωμένα με αυτό το είδος συγγραφής; 

Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός πηγάζει από την πάλη για την επιβίωση και την ατομική και συλλογική εξέλιξη του ανθρώπου και ως ρεύμα, αφορά κατεξοχήν τα λαϊκά στρώματα. Εκπορεύεται από αυτά. Όλοι οι άνθρωποι που βλέπουν την πραγματικότητα ως έχει και όχι κατά πως την φαντάζονται, είναι εξοικειωμένοι με το σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Πολύ δε περισσότερο, οι αγωνιστές της ζωής που συνδυάζουν τον αγώνα για επιβίωση με την πάλη για την αλλαγή τάξης στην εξουσία.

Πώς βλέπετε σήμερα το στρατευμένο, πολιτικό βιβλίο και τις προοπτικές του;

Όσο το κίνημα θα δυναμώνει, θα ενισχύεται και ο ρόλος του στρατευμένου πολιτικού βιβλίου. Η προοπτική του έχει να κάνει με το τι περιμένει κανείς να πάρει από ένα πολιτικοκοινωνικό βιβλίο. Η προσπάθειά η δική μου ήταν να φωτίσω πλευρές της οργανωμένης πάλης και πώς αυτή επενεργεί στο άτομο, να ενισχύσω την επαναστατική προοπτική ακόμα και όταν όλα γύρω φαντάζουν μαύρα και σκοτεινά.

Τι ανταπόκριση βρίσκει στον κόσμο;

Η ανταπόκριση είναι κάτι που δεν εξαρτάται από την ποιότητα του έργου, ούτε από τις προθέσεις τόσο των αναγνωστών όσο και του συγγραφέα. Το κύκλωμα προώθησης και εκμετάλλευσης του βιβλίου είναι τέτοιο, που δεν επιτρέπει την πλατιά διάδοση του προοδευτικού καλλιτεχνικού έργου, ιδιαίτερα όταν αυτό αντιμάχεται την κυρίαρχη αντίληψη. Ελπίζω οι αναγνώστες, ιδιαίτερα όσοι συμμετέχουν στο κίνημα, να πάρουν μέρος στις παρουσιάσεις που προγραμματίζονται από διάφορους φορείς ξεπερνώντας εμπόδια και δυσκολίες.

Τι βιβλία διαβάζετε και ποια από αυτά ασκούν επιρροές στη δουλειά σας;

Διαβάζω ό,τι πέσει στα χέρια μου κι αναζητώ το επαναστατικό έργο, που με έχει βοηθήσει να μετουσιώσω την θεωρητική διδασκαλία σε ενεργή συμμετοχή στο ταξικό κίνημα. Θα ήθελα να έχω γράψει το «οι άνθρωποι της αβύσσου» του Τζακ Λόντον και δέχομαι ερεθίσματα από κάθε τι καινούργιο έχει να προσφέρει σε χαλεπούς καιρούς η προοδευτική σκέψη.

Το βιβλίο της Βαγγελιώς Καρακατσάνη παρουσιάζεται σήμερα στις 7.30 μμ στο Ηράκλειο, στην αίθουσα Καστελλάκη του Επιμελητηρίου, σε μια εκδήλωση που διοργανώνουν το Σωματείο ενάντια στο στίγμα και την προκατάληψη για τις ψυχικές διαταραχές ΥΠΕΡΒΑΣΗ και ο Σύλλογος συγγενών και φίλων ψυχικά ασθενών ΚΡΙΚΟΣ, υπό της αιγίδα της 7ης ΥΠΕ Κρήτης. Για το βιβλίο θα μιλήσουν: η ψυχίατρος Ευγενία Χουρδάκη, η ψυχολόγος Φρόσω Μαρκοδημητράκη, η υπεύθυνη τύπου της 7ης ΥΠΕ Κρήτης, Εύη Γαρεδάκη. και η συγγραφέας. Η εκδήλωση θα πλαισιωθεί μουσικά από τον Αντώνη Φραγκιαδάκη και τη Λίλα Κατσούνα.

Όσοι πιστοί κι ανήσυχοι, προσέλθετε…