• Αντώνης Λιοδάκης

Ψυχίατρος, Διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου

 «Η σημερινή εποχή, με τους μηχανισμούς της εξουσίας, εμποδίζει με κάθε τρόπο τις πιο όμορφες και πηγαίες δημιουργίες της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως είναι η δημιουργικότητα και η φαντασία. Η απομόνωση, η  περιθωριοποίηση, ο άκρατος καταναλωτισμός, η κοινωνική αναλγησία, η προσβολή της φύσης, η ρατσιστική στάση, είναι κυρίαρχα φαινόμενα της σημερινής πραγματικότητας. Η τέχνη σαν μια δύναμη ανατροπής, διάρρηξης της σημερινής πραγματικότητας, σαν ένας αέρας αναπνοής, σαν χάδι παιδικότητας και αθωότητας, σαν πουλί της άνοιξης,  μας βάζει στο μακρύ ταξίδι της συνάντησης με τον εαυτό μας.

Η τέχνη εμπεριέχεται σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Η τέχνη σε όλες τις εκφάνσεις βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τη ζωή, συνδέει το παρελθόν με το παρόν και οδηγεί στο μέλλον και γίνεται η καλύτερη γέφυρα επικοινωνίας με τους άλλους.

Μέσα από το βιβλίο της Βαγγελιώς της Καρακατσάνης, νιώθουμε, βιώνουμε, αισθανόμαστε αυτή τη γιορτή επικοινωνίας και ο άνθρωπος, που μέχρι τώρα θεωρείτο περισσεύων άνθρωπος, ίσως να αποτελεί τις σημαδούρες να στέκεται αυτός ο κόσμος. Εκφράζει τις ελπίδες, τα όνειρα, τους στόχους μας, γι αυτό μπορούμε εύκολα να δούμε  και τις θεραπευτικές της ιδιότητες.»

 

 

---

• Τζανάκης Μανόλης,

Επίκουρος Καθηγητής του τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης

«Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα και μας κοινοποιεί το υποκειμενικό βίωμα, τη ματιά ενός ανθρώπου, του Μανολιού, που αντιμετώπισε μεγάλες προκλήσεις, κοινωνικές οικογενειακές και ψυχικές. Είναι το σύντομο ιστορικό μιας μικρής Οδύσσειας, η οποία μας εξιστορείται μέχρι ενός σημείου, αφήνοντας ανοικτό το μέλλον, τις προοπτικές, τα ενδεχόμενα πετάγματα, για να αναφερθούμε στη μεταφορά του τίτλου. …

Στα προλεγόμενα και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου γίνεται πολύς λόγος για το στίγμα για την ψυχική νόσο. .. Το στίγμα είναι ένα ιδιαίτερο είδος χάσματος μεταξύ της κοινωνικής ταυτότητας που το άτομο θεωρεί ότι έχει ή θέλει να έχει και της κοινωνικής ταυτότητας που του αναγνωρίζει το κοινωνικό περιβάλλον. Αυτό το χάσμα δυσκολεύει συνεχώς τον κεντρικό ήρωα του βιβλίου.

Οι όροι με τους οποίους ο Goffman, όπως και η Καρακατσάνη, προσεγγίζει την ψυχική ασθένεια δεν είναι σε καμιά περίπτωση ιατρικοί αλλά κοινωνικοί. Δηλαδή όταν ένα άτομο με ψυχιατρική εμπειρία συμμετέχει σε μια κοινωνική δραστηριότητα επιφέρει ένα σύνολο παραβιάσεων τα οποία γίνονται αντιληπτά ως ψυχική ασθένεια. Ή για να το πούμε ανάποδα, εάν μπορεί να κάνει αυτό που πρέπει και δίχως να ενοχλεί η ομάδα έχει την τάση να μην θεωρεί το άτομο αυτό ως φέροντα μια ψυχοπαθολογία αλλά ως «φυσιολογικό», ότι και εάν μπορεί να σημαίνει αυτό. Αυτό ακριβώς αποτελεί και την διαφορά με την ψυχιατρική συμπτωματολογία. Δεν είναι δηλαδή το σύμπτωμα που μας ενδιαφέρει αλλά ο τρόπος που γίνεται αντιληπτή η συμπεριφορά του ατόμου από τον περίγυρο. Τόσο ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται η ψυχική ασθένεια (εγκλεισμοί/ δια βίου φαρμακευτική αγωγή) όσο και το στίγμα που την περιβάλλει αναγκάζει τους οικείους του ατόμου που πάσχει να προσπαθούν να τον συγκρατήσουν μέσα στην κοινότητα. Αυτή όμως ακριβώς η συγκράτηση επιφέρει κάποιες συνέπειες στους οικείους του και ο στόχος τόσο του Goffman όσο και του μυθιστορήματος της Καρακατσάνη είναι να αναδείξει την σημασία που έχουν τα συμπτώματα στην ζωή των άλλων. Η συμπεριφορά ενίοτε διασαλεύει την τάξη. Αυτό αναγκάζει τους οικείους του να προσπαθούν συνεχώς με παραινέσεις και προτροπές να τον επαναφέρουν στη θέση του, δηλαδή να τον διαχειριστούν.»

 

 

---

• Ευγενία Χουρδάκη

ψυχίατρος, Διευθύντρια του ψυχιατρικού τμήματος του “Βενιζέλειου”  Γ. Νοσοκομείου Ηρακλείου

«Μέσα από τη ζωή του κεντρικού ήρωα, του «Μανωλιού», παρακολουθούμε το δράμα και τις συνέπειες της ψυχικής διαταραχής για τον ασθενή και την οικογένειά του.  Επινοώντας έναν ουδέτερο αφηγητή η συγγραφέας, δημιουργεί αίσθηση αντικειμενικότητας στην εξιστόρηση. Ο άμεσος λόγος ηρώων εξυπηρετεί τη φυσικότητα και δραματικότητα κειμένου. Η εναλλαγή εικόνων και σχημάτων εξασφαλίζουν τη ζωντάνια του λόγου και αποφεύγεται η μονοτονία. Ο αναγνώστης γίνεται δέκτης και κοινωνός μηνυμάτων. Ταυτόχρονα η χρήση ειλικρινούς, καθαρού ύφους χωρίς επιτηδεύσεις διευκολύνει την συμπόρευση του αναγνώστη στο ταξίδι του ήρωα προς τη γνωριμία με τον εαυτό του και το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο.

Μέσα από την εικόνα του μαχητή της θάλασσας παρουσιάζεται όλο το φάσμα των ανθρώπινων συναισθημάτων και αξιών: θυμός, αγωνία, απόγνωση, παραίτηση, αποδοχή, αφύπνιση, δημιουργική αντίδραση με προορισμό τη χαρά, την ηρεμία, την ισότητα και τη δικαιοσύνη. Το στοιχείο της τραγικής ειρωνείας τονίζει την απρόοπτη εμφάνιση της νόσου που ο ήρωας μάταια προσπαθούσε να αποφύγει σε όλη του τη ζωή, ενώ η συγγραφέας μας δίνει τη δυνατότητα να επεκτείνουμε ως αναγνώστες συμβάλλοντας σε μεγαλύτερη ενεργή συμμετοχή και προβληματισμό.»

 

---

• Φρόσω Μαρκοδημητράκη

Ψυχολόγος, επιστημονικός υπεύθυνος ξενώνα «Αλκυονίδα»

“ Η ευαισθητοποίηση του Μανολιού σε κάθε τι ακέραιο, αυθεντικό, έντιμο μοιραία θα τον κάνει να δει τα πολιτικά δρώμενα όχι από τη μεριά του παρατηρητή μα ως συμμετέχοντα σε όλα τα κοινά προβλήματα. Έντονα πολιτικοποιημένος, από νωρίς συμμετέχει στα προβλήματα και προσπαθεί να βρει λύσεις. Παράλληλα μέσα απ’ αυτό δημιουργεί σχέσεις κάτι παραπάνω από φιλικές, αδελφικές, αξέχαστες για μια ζωή. Πρώτος ο Μανώλης πάντα στους αγώνες και μέσα απ’ αυτούς αναζητούσε λύση σε προβλήματα απ΄ όποιο πόστο κι αν βρισκόταν εκάστοτε. Δε δίστασε ούτε μια στιγμή να θέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία του κοινού συμφέροντος με την ακεραιότητα, την εντιμότητα και τη δικαιοσύνη που τον διέκριναν.

Ο Μανώλης στην προσωπικότητά του έχει όλα αυτά τα στοιχεία  που αναφέρω παραπάνω αλλά και πολλά άλλα. Κατά συνέπεια στο Μανολιό συναντάμε την ενδελεχή παρατήρηση, της συνεχή μάθηση και στοχασμό, τη βαθιά ευαισθητοποίηση, την αξιοπρεπή αγάπη για τον άνθρωπο, την απέραντη αγάπη για την οικογένεια, την αστείρευτη αγάπη για τη μάνα, την αναζήτηση των δικών του προτύπων. Προτάσσει πάντα τα στήθη του που γεμίζουν πόνο μα και πείσμα για να κατακτήσει το μερίδιο που του αναλογεί από τη ζωή. Μ’ αυτό που βλέπουμε κατ’ επανάληψη είναι η ακατάπαυστη και ακούραστη προσπάθεια του Μανολιού να ξεπεράσει τον εαυτό του να κάνει την υπέρβαση του, θα τα καταφέρει άραγε;

Με μεγάλη μαεστρία η συγγραφέας εναλλάσσει τις χρονικές περιόδους έτσι ώστε να κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη πάντα ζωηρό. Παρατηρούμε  περιγραφές εύστοχες, ζωντανές εικόνες που ο αναγνώστης είναι σα να ζει μέσα σ’ αυτές. Δε λείπουν τα πολιτικά, λαογραφικά, πολιτιστικά μα και ανθρωπιστικά στοιχεία. Επικρατεί το αγωνιστικό στοιχείο με δίκαιες προεκτάσεις, όπως βεβαίως το αντιλαμβάνεται ο ήρωάς μας.”

 

 

---

•  Ελένη Γιακουμάκη,

Υποδιοικήτρια της 7ης ΥΠΕ Κρήτης

«Έχω ένα μεγάλο σεβασμό στους ανθρώπους εκείνους που καταφέρνουν τις δυσκολίες της ζωής τους να μην τις κάνουν μεμψιμοιρία και παραίτηση αλλά να τις μετουσιώνουν σε δύναμη, πείσμα και δημιουργικότητα.

Έχω ένα μεγάλο σεβασμό στους συγγραφείς που το μελάνι ματώνει τα χέρια τους γιατί στη πραγματικότητα η αποτύπωση σε χαρτί της αλήθειας τους αποτελεί αιμορραγία  ψυχής .

Έχω ένα μεγάλο σεβασμό στους συγγραφείς που γράφουν όχι στο γραφείο τους μπροστά από το παράθυρο τους με θέα τη θάλασσα αλλά σ εκείνους που γράφουν κλεισμένοι  σε τοίχους επιβεβλημένης απομόνωσης σε στιγμές που   οι παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής τους μαγκώνουν δάχτυλα, σκέψη και καρδιά.

Έχω ένα μεγάλο σεβασμό γι αυτό που συνολικά είναι η συγγραφέας του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας, αλλά και για την ικανότητα της να αφηγείται μυθοπλαστικά τις αλήθειες της ζωής όπως αυτή του κοινωνικού στίγματος και του αποκλεισμού των ανθρώπων με ψυχική νόσο.

 «Η ρίζα του αετού» δεν ήταν για μένα μόνο ένα ανάγνωσμα που γλύκανε τη ψυχή μου και με συντρόφεψε σε ώρες που είχα ανάγκη την παρέα ενός καλού βιβλίου , αλλά που με έκανε  να αναρωτηθώ για  τις αξίες της ζωής και τη δύναμη της θέλησης, που με έβαλε απέναντι από  τον ίδιο τον εαυτό μου, μαλώνοντας με για όλα όσα θεωρώ δεδομένα και αδιαπραγμάτευτα, που με έκανε να έχω νοσταλγικά  συναπαντήματα με κομμάτια της προσωπικής επαγγελματικής μου ζωής αναγνωρίζοντας  στοιχεία από φωτεινούς ανθρώπους που συνάντησα.

Γι αυτό με χαρά προλογίζω την δεύτερη έκδοση του βιβλίου της Βαγγελιώς Καρακατσάνη, ευχόμενη το πέταγμα του αετού της  να συνεχίζει αταλάντευτα, σχίζοντας  τα σύννεφα των προσωπικών μας αμφισβητήσεων και εδραιώνοντας μέσα μας αυτά  που  αληθινά έχουν αξία  και αυτά για το οποία έχει νόημα να παλεύουμε».

 

 

---

• Άννα Τριχοπούλου

Δρ Κοινωνιολογίας, πρώην Υποδιοικήτρια 7ης ΥΠΕ Κρήτης

«Το συγγραφικό έργο της Βαγγελιώς Καρακατσάνη, «Στη Ρίζα του Αετού», αποτελεί γεγονός εκπαιδευτικής σημασίας για τους αναγνώστες σε ζητήματα ευαισθητοποίησης, θετικής στάσης και αποδοχής της διαφορετικότητας, έτσι όπως με την πένα της αποτυπώνονται στο χαρτί η ψυχική και κοινωνική οδύνη για τη ψυχική νόσο αλλά και η προοπτική.

Αποτελεί επίσης μήνυμα αισιοδοξίας και απόδειξη πίστης στη δυνατότητα του ανθρώπου να ζήσει μια ζωή με αξιοπρέπεια, αναπτύσσοντας τις εσωτερικές του δυνάμεις.

Η συγγραφέας περιγράφει με μαεστρία δύσκολες καταστάσεις με μια μοναδική ευαισθησία, ευελιξία και αισιοδοξία. Ερευνά τον άνθρωπο και το ψυχισμό του, δοκιμάζει τις αντοχές του, ενώ με την τελική έκβαση ισορροπεί, κοινωνώντας με κάθε αναγνώστη το μήνυμα πως Διέξοδος Υπάρχει σε κάθε τούνελ της ζωής.»