Συνέντευξη με την συγγραφέα, Βαγγελιώ Καρακατσάνη:

– Πως προέκυψε ένα παιδικό παραμύθι να αποτελεί σήμερα ένα εργαλείο ψυχοθεραπείας για όλες τις ηλικίες;

Το άτακτο αστεράκι εμπνεύστηκε, έγινε δηλαδή η σύλληψη της ιδέας και πλοκής του και εν συνεχεία γράφτηκε, στα πλαίσια ψυχοθεραπείας που έκανα με τον ψυχίατρο- συστημικό ψυχοθεραπευτή ζεύγους και οικογένειας Παναγιώτη Χρυσό, γι αυτόν ακριβώς τον λόγο αποτελεί εργαλείο ψυχοθεραπείας τόσο για τους μικρούς μας φίλους , όσο και για τους μεγαλύτερους.

Η εικονογράφησή του επίσης αποτέλεσε μια πολύ ουσιαστική διαδικασία. Συζητήθηκε πρώτα στην Ομάδα Παραμυθιού της Κλινικής Ψυχικής Υγείας «Άγιος Χαράλαμπος», με υπεύθυνη την κοινωνικό λειτουργό Μαριλένα Μητράκη ,και αφού συνεπήρε τα μέλη της-ψυχικά πάσχοντες και εκδήλωσαν όπως μου είπε στη συνέχεια η κ. Μητράκη, πρωτόγνωρα συναισθήματα, ένα γεγονός που κατά ένα τρόπο, με προκάλεσε και από αυτό ορμώμενη τους πρότεινα να το εικονογραφήσουν, όπως και έγινε.

Δεν προέκυψε δηλαδή μέσα από μια διαδικασία πως θα το εμπορευτούμε αλλά μέσα από μία πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία αλληλεπίδρασης γεγονός που το καθιστά ξεχωριστό, σε σχέση με τα άλλα παραμύθια που κυκλοφορούν στο εμπόριο.

Και φαίνεται αυτό και στις παρουσιάσεις που όπως θα διαπιστώσουν όσοι πάρουν μέρος στην παρουσίαση στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου, αύριο Τετάρτη, στις 7:30 το απόγευμα. Ακόμα και το στήσιμο της παρουσίασης είναι ένα θα λέγαμε μικρό ψυχόδραμα – βγαίνει από τις λέξεις δράση της ψυχής-, και τόσο οι μικροί μας φίλοι αλληλεπιδρούν ζωγραφίζοντας κάτι που τους έκανε εντύπωση από το παραμύθι, ενώ οι μεγαλύτεροι φίλοι θα μιλάνε για τα μηνύματα του παραμυθιού και πιστεύω φεύγουν ενθουσιασμένοι και προβληματισμένοι για το βάθος και την έκταση της συζήτησης, πιο πλούσιοι και πιο συνειδητοί.

– Η έμπνευση που είχατε ώστε να ξεκινήσετε αυτό το παραμύθι και να το ολοκληρώσετε προήλθε από την προσωπική σας βιωματική αναζήτηση;

Όπως ακριβώς το λέτε. Γράφω βιωματικά και βιώνω μέσα από τη διαδικασία της συγγραφής την κάθαρση. Έψαχνα διέξοδο από τα παιδικά τραύματα που είχα με τον ψυχασθενή πατέρα μου και απαντήσεις σε ζωτικά ζητήματα όπως για παράδειγμα, γιατί να τύχει αυτό σε ‘μένα ή γιατί μέσα στην οικογένεια μου ήμουν κάτι σαν «άσωτος υιός». Έτσι τοποθέτησα στη θέση της μάγισσας την αρρώστια του πατέρα μου που εκδηλώθηκε και σε ‘μένα και στη θέση του αστεριού τοποθέτησα εμένα, θέση στην οποία μπορεί να τοποθετήσει τον εαυτό του ο καθένας που αισθάνεται λίγο ή πολύ διαφορετικός. Έτσι άλλοτε επικοινωνούσα με τους γύρους μας όπως η κίσσα, ενώ άλλοτε μεταμορφωνόμουν σε τίγρη που όλοι με φοβόντουσαν και δεν ήθελαν να με πλησιάζουν.

Πρέπει να πω βέβαια ότι δεν πρέπει να βιαστεί κανείς να πει ότι η μάγισσα ήταν απαραίτητα κακιά γιατί μπορεί να ήταν και καλή. Και το αναφέρω αυτό γιατί θέλω να τονίσω ότι η συνάντησή μου με την ψυχική νόσο, παρόλες τις δύσκολες προσωπικές στιγμές και τις κακές εμπειρίες που πέρασα, ήταν μια ευκαιρία συνάντησης και αποκάλυψης ενός άλλου εαυτού, πιο δημιουργικού, καλύτερου και συνεχώς εξελισσόμενου. Πιστεύω ότι η όλη εμπειρία με βοήθησε να αναγνώσω τις δύσκολες πλευρές μου και να μεταμορφωθώ σε αυγερινό που φωτίζει τα σκοτάδια πολλών ανθρώπων. Και δεν το λέω αυτό με έπαρση ή εγωιστικά, το αναφέρω γιατί όπως μου λένε τα παιδιά στο σωματείο ψυχικά πασχόντων Υπέρβαση, του οποίου έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος, εμπνέω άλλους πάσχοντες να μην φοβηθούν την κρίση και τις συνέπειές της, ούτε την έξαρση δημιουργικότητας, καθώς αυτά ακριβώς τα στοιχεία συντελούν στην όλη διαδικασία της ενσυναίσθησης.

– Είναι ευρέως γνωστές οι ευεργετικές ιδιότητες της τέχνης όταν αποτελεί ένα μέσο δημιουργικής έκφρασης. Στο παραμύθι, σε ότι αφορά την εικονογράφηση, γίνεται αναφορά στην ενσυναίσθηση και στην απελευθέρωση συναισθημάτων μέσω αυτής όπως είναι οι φόβοι, τα άγχη και σκέψεις που τελικά το άτομο ανακουφίζεται. Πιστεύετε ότι θα μπορούσε αυτό να συμβεί μεμονωμένα με κάποιο είδος τέχνης χωρίς να συνοδεύεται από λέξεις και σε ποιο βαθμό;

Μπορεί να γίνει και από τη λογοτεχνία, αλλά μπορεί να γίνει όπως λέτε και με όλες τις μορφές τέχνης. Η εικόνα είτε είναι ζωγραφική, όπως αυτή του Σταύρου Π. και της Άννας Β. που εικονογράφησαν το παραμύθι, είτε είναι φωτογραφία, είτε είναι αγγειοπλαστική, είτε είναι χορός, κτλ. Ο καθένας όπως εκφράζεται καλύτερα.

Εγώ μπορεί να εκφράζομαι με τον γραπτό λόγο. Είτε με μυθιστόρημα όπως «στη Ρίζα του αετού», βιωματικό και αυτό που θα επανακυκλοφορήσει σύντομα σε Γ έκδοση από τις εκδόσεις Εντύποις. Είτε με το παραμύθι όπως το άτακτο αστεράκι που συζητάμε που θα κυκλοφορήσει πανελλαδικά από τις εκδόσεις Εντύποις μαζί με CD που θα περιλαμβάνει και την αφήγησή του και εργαζόμαστε να μπει στα βιβλιοπωλεία αμέσως μετά το Πάσχα. Είτε με την ποίηση όπως την ποιητική συλλογή «τα αναγκαία» που έχει πάρει το δρόμο προς το τυπογραφείο και ήδη συνεργάζομαι με γνωστούς καλλιτέχνες όπως ο Αντώνης Φραγκιαδάκης, την Κάλια Σπυριδάκη κ.α. το ίδιο σεμνοί και ταυτόχρονα καταξιωμένοι στο χώρο τους, παρά το σημαντικό καλλιτεχνικό έργο που έχουν προσφέρει, για τη μελοποίηση ορισμένων από αυτά. Ελπίζω να κυκλοφορήσει μέχρι το Σεπτέμβρη σε βιβλίο συνοδευόμενο με CD,.Είτε με θεατρικούς διαλόγους όπως η «Λευκή Δαντέλα» ένα θεατρικό που αναφέρεται σε μια λαϊκή οικογένεια εν μέσω κρίσης, που ελπίζω να ανέβει έως το τέλος του χρόνου στη σκηνή. Γράφω επίσης χρονογραφήματα, διηγήματα, πολιτικά άρθρα σε τοπικές εφημερίδες ή σε ιστολόγια όπως το Ατέχνως κτλ. Εκφράζομαι γενικά με όλες γενικά τις μορφές του γραπτού λόγου και οι αναγνώστες μπορούν να τα βρουν σχεδόν όλα στην προσωπική μου ιστοσελίδα vagkara.gr ή στα blocs που διατηρώ.

Ταυτόχρονά όμως έχω διδαχτεί ξεχασμένους παραδοσιακούς χορούς από τον Γιάννη Στιβακτάκη, έχω κάνει μαθήματα φωτογραφίας στο Σύλλογο Τέχνης Αρχανών με δάσκαλο τον καταξιωμένο φωτογράφο Χρήστο Τσουμπλέκα, παρακολουθώ εδώ και ένα χρόνο το Θεατρικό Εργαστήρι Ενηλίκων του Δήμου Αρχανών με δάσκαλο τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Πέτρο Μαυροματίδη κ.α.

Πιστεύω γενικά ότι οι δημιουργικοί άνθρωποι, και όλοι οι άνθρωποι έχουν μέσα τους τη δημιουργικότητα, την οποία είτε δεν έχουν ανακαλύψει, γιατί ίσως δεν έχουν το χρόνο ή δεν τους δόθηκε η ευκαιρία, είτε προσπαθούν, όπως εγώ να την καλλιεργήσουν.

Και θα μου επιτρέψετε να τονίζω ότι στις σημερινές συνθήκες με τις εργασιακές σχέσεις γαλέρας και τους μισθούς ψίχουλα, αλλά και με τις μεγάλες στρατιές των ανέργων, όλο και περισσότερο νέοι άνθρωπου ασχολούνται με την τέχνη. Αφού ότι επάγγελμα και να διαλέξουν δουλειά είναι πολύ δύσκολο να βρουν, γιατί να μην ασχοληθούν με κάτι που τους αρέσει;Κι επειδή είναι δύσκολο να ζήσει κανείς από την τέχνη, πολλοί είναι οι εργαζόμενοι που ασχολούνται ερασιτεχνικά, όπως εγώ, με τις τέχνες. Πιστεύω ότι αυτό θα εκφραστεί με ιδιαίτερο δυναμισμό τα επόμενα χρόνια.

– Ποια στοιχεία από το παραμύθι θεωρείται ότι είναι αυτά που έχουν αγγίξει τη μεγαλύτερη μερίδα ανθρώπων που το έχουν διαβάσει και αποτελούν το βασικό εργαλείο που έχει συντελέσει στην ψυχοθεραπεία, αυτογνωσία και συνειδητοποίηση συναισθημάτων που από ότι καταλαβαίνω λίγο ή πολύ έχουμε όλοι έχουμε βιώσει στην πάροδο της ζωής μας.

Πιστεύω ότι όποιος διαβάζει το παραμύθι, ταυτίζεται αμέσως με το άτακτο αστεράκι. Κι αυτό γιατί το παραμύθι μου είναι βγαλμένο από τη ζωή, μιλάει για τη ζωή και ταξιδεύει με τη ζωή.

Τα παιδιά λοιπόν θα ταυτιστούν με το άτακτο αστεράκι, γιατί συνήθως τα φωνάζουμε άτακτα και μάλιστα τους βάζουμε ταμπέλες, δηλαδή μπορεί απλώς να είναι ζωηρά και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με ζωντάνια, να είναι έξυπνα, όπως όλα τα παιδιά στις μέρες μας, ή να λένε την άποψή τους με τόλμη κ.α. Οι γονείς και δυστυχώς πολλοί παιδαγωγοί της παλιάς σχολής τα χαρακτηρίζουν άτακτα, μια λέξη με αρνητικό φορτίο, την οποία προσπάθησα με το παραμύθι μου να απομυθοποιήσω.

Οι μεγάλοι παραμυθάδες από την άλλη μπορούν να τοποθετήσουν στη θέση της μάγισσας ότι προβλήματα αντιμετωπίζουν, όπως για παράδειγμα προβλήματα υγείας ή οικονομικά προβλήματα, ή ότι άλλο αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους και να βρουν μαζί με το άτακτο αστεράκι διέξοδο. Να φωτίσουν τα σκοτάδια της ζωής.

Πιστεύω γενικά ότι όλα γίνονται για κάποιο καλό λόγο. Είναι σαν να συνωμοτεί το σύμπαν. Ακόμα και αν το πρόβλημα που αντιμετωπίζεις είναι ζωτικής σημασίας, όπως ήταν και το δικό μου κατά τη διάρκεια των κρίσεων που βίωνα, ή ακόμα και αν είναι το πρόβλημα της εποχής, που συνοψίζετε σε ΚΚΕ, και δεν αναφέρομε στο μακράν το ιστορικότερο Κόμμα της χώρας μας που μάλιστα φέτος κλείνει 100 χρόνια ζωής και δράσης, αλλά στο τρίπτυχο καρδιά, καρκίνος, εγκεφαλικό που συνιστούν το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας. Ακόμα κι αυτά προκαλούνται από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τα άγχη που αυτός συνεπάγεται αλλά και τις στεναχώριες και ταλαιπωρίες της ζωής.

Μόνο οι αναίσθητοι άνθρωποι, οι ανόητοι και οι βλάκες από τη μια, αλλά και όσοι έχουν κατακτήσει την ενσυναίσθηση, την αυτογνωσία και τη κοινωνική συνειδητοποίηση από την άλλη, δεν έχουν πρόβλημα. Κι αυτό είναι όπως προανέφερα ζωτικής σημασίας θέμα. Εγώ ανήκω στη δεύτερη κατηγορία και είμαι πολύ ευτυχείς και περήφανη γι’ αυτό. Εύχομαι όλοι οι άνθρωποι να επιλέγουν το δρόμο της ευθύνης, είτε προσωπικής, είτε οικογενειακής, είτε κοινωνικοπολιτικής, πράγμα που σημαίνει αγώνα! Μπορεί να είναι πιο δύσκολος δρόμος, να μην είναι στρωμένος με ροδοπέταλα, αλλά είναι όμορφος και συναρπαστικός δρόμος, γεμάτος διδάγματα και συγκινήσεις.

– Ο ρόλος της μάγισσας στο παραμύθι καταλαβαίνει κάποιος ότι αντικατοπτρίζει τον βαθύτερο φόβο του καθένα που το διαβάζει. Για ποιο λόγο όμως αυτό γίνεται περισσότερο κατανοητό από τους ανθρώπους που πλήττονται από την κρίση ή από όλους όσους ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες;

Αυτό περί ευπαθών ομάδων είναι ένα ρεαλιστικό παραμύθι με πρωταγωνιστή την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ΑΝΕΛ και συνοδοιπόρους όλα τα αστικά κόμματα. Στα λόγια στηρίζουν τις ευπαθείς ομάδες στην πραγματικότητα όμως με την πολιτική που εφαρμόζουν στέλνουν τους ανάπηρους, χρονίως πάσχοντες και συνολικότερα τους κοινωνικά πάσχοντες, στον Καιάδα γιατί όχι, και σε πόλεμο!

Για παράδειγμα, την ίδια ώρα που κλείνουν σε όλους τους χρόνους τη φράση στήριξη των αδυνάτων, ψηφίζουν το πολυνομοσχέδιο που θεσμοθετεί τον όρο «λειτουργική αναπηρία», δηλαδή όποιος, εν συντομία, έχει ένα ορισμένο μορφωτικό επίπεδο ή έχει ένα μικρό εισόδημα ίσως από ένα σπίτι που νοικιάζει ή ίσως από την οικογένεια του, παύει να παίρνει σύνταξη αναπηρίας ή επίδομα. Και για να τεκμηριώσω πιο ολοκληρωμένα τη θέση μου, πιστεύω ότι τα επιδόματα πρέπει να καταργηθούν και όλοι οι ανάπηροι να παίρνουν αναπηρική σύνταξη, γιατί όλοι πρέπει να ζήσουν. Τι φταίει για παράδειγμα ένας ψυχικά πάσχοντας που νόσησε πριν πιάσει δουλειά; Ή μήπως τον φτάνουν τα 200 ευρώ του προνοιακού επιδόματος;

Αντί όμως η κυβέρνηση, ως αριστερή που λέει ότι είναι, να θεσμοθετήσει τη σύνταξη αναπηρίας για τους περισσότερους από 500.000 βαριά αναπήρους της χώρας μας, καταργεί μέσω του κόφτη των ΚΕΠΑ τη δυνατότητα να πάρει κανείς σύνταξη ή προνοιακό επίδομα, και προχωρά παραπέρα ανοίγοντας θέμα λειτουργικότητας. Να ένα παραμύθι λοιπόν που παίζεται καθημερινά από την κυβέρνηση.

Ή άλλο παράδειγμα την ίδια στιγμή που υποτίθεται θεσμοθετεί ως επίσημο συνομιλητή τους ψυχικά πάσχοντες στο σχεδιασμό της πολιτικής ψυχικής υγείας σε όλα τα επίπεδα (κυβερνητικό, περιφερειών κτλ), ακριβώς για να μας κάνει συνενόχους στην εφαρμογή των αντιλαϊκών νόμων που ψηφίζει, την ίδια στιγμή πετάει εν ριπή οφθαλμού την Υπέρβαση έξω από το χώρο που της είχε παραχωρήσει στο Ηράκλειο.

Όπως λέει και το τραγούδι του αγαπημένου Λουκιανού Κηλαϊδόνη σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντης «στα λόγια τι από πάνω, τι από κάτω, μα για να δούμε όταν σου πουν κάτσε και ‘συ αποκάτω…». Και αν το φιλοσοφήσουμε και λίγο παραπάνω, τι είναι αυτό που μένει στη ζωή, όταν κλείνει ο κύκλος της. Η αγάπη για την οποία σε μνημονεύουν οι άνθρωποι που συνάντησες στο δρόμο σου και η δημιουργίες σου. Άλλος κάνει παιδιά , άλλος χτίζει σπίτι, άλλος αφήνει πνευματικό έργο, άλλος αφήνει αντιλαϊκά μέτρα, άλλος είναι δοτικός και αφήνει πίσω του ένα λιθαράκι στον αγώνα για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και άλλος αφήνει ένα καλό κινητό, δηλαδή ζει μόνο για να πιάνει τον τόπο.

Η εποχή μας είναι γεμάτη από αντιθέσεις και αντιφάσεις, κι αυτό το τεκμηρίωσε ο Μαρξ με τον Έγκελς πριν από ενάμισι αιώνα και παραμένει ζητούμενο έως τις μέρες μας πως ο άνθρωπος θα χρησιμοποιήσει τον εγκέφαλό του, που είναι το τελειότερο δημιούργημα της φύσης, σεβόμενος το σύμπαν και τις επόμενες γενιές, και θα θέσει τις δυνατότητες της εποχής στην υπηρεσία του, όχι για το κέρδος το οικονομικό, ατομικό η μιας χούφτας ανθρώπων, στο νησί, στην χώρα ή και στον κόσμο, που υπηρετεί πιστά η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ΑΝΕΛ και τα υπόλοιπα αστικά κόμματα, αλλά για το κέρδος το κοινωνικοπολιτικό , ως αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης και της κοινωνίας.

Ας ευχηθούμε όλο και περισσότεροι να παίρνουν τη θέση τους στον αγώνα για μια άλλη κοινωνία που θα έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, και θα κατακτούν, ατομικά και κοινωνικοπολιτικά, καθημερινά «άπαρτα κάστρα»!!!