Γνωρίζοντας την Βαγγελιώ αρκετά χρόνια, ξέρω ότι απορρίπτει την ποίηση που στοχεύει να δημιουργήσει μια ψευδαίσθηση της πραγματικότητας. Γιατί η ποίηση των ψευδαισθήσεων τείνει να αναπαράγει την κυρίαρχη ιδεολογία και να προτρέπει τους αναγνώστες να ταυτίσουν τις αστικές ιδεολογίες και ηθικές με την πραγματικότητα.

Τα κείμενά της παρέχουν μια εναλλακτική πρόταση στην κυρίαρχη αστική ηθική, που θα αναγκάσει τους αναγνώστες να σκεφτούν και να εξετάσουν τον κόσμο μας αυστηρότερα. Μια μορφή κριτικής παρέμβασης στην μικροαστική ηθική και πολιτισμό που τα υπονομεύει από τα μέσα.

Εχθρός της θεσπισμένης αστικής, συντηρητικής, κοινωνικής «νομιμότητας», ενδιαφέρεται για τις στάσεις και την συμπεριφορά που υιοθετούν οι άνθρωποι, ο ένας απέναντι στον άλλο, στις συγκεκριμένες ιστορικές, ηθικές καταστάσεις. Δημιουργεί με την ποίησή της προσδιορισμένες συνιστώσες ενός κοινωνικού περιβάλλοντος, και προτρέπει τον αναγνώστη να σκεφτεί γιατί συνέβησαν αυτά τα γεγονότα, παρέχοντας καλύτερη χωρική, ιστορική κατανόηση και γνώση.

Χρησιμοποιεί την ντοπιολαλιά της Κρήτης, που έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων. Η ομορφιά της διαλέκτου, μοναδική και ανεπανάληπτη, άντεξε και αντέχει στο πέρασμα του χρόνου. Η γλώσσα της αγάπης, η γλώσσα του Ερωτόκριτου. Κόβει και ράβει, όταν γράφει φωνήεντα ή δυσπρόφερτα σύμφωνα με έναν θαυμαστό τρόπο και κάνει τον λόγο να ρέει κυλαριστός. Σε συνεπαίρνει!

Χρησιμοποιεί τον δεκαπεντασύλλαβο, που είναι ο μεγαλύτερος στίχος που χρησιμοποιεί ο λαός στα τραγούδια του και αντιστοιχεί περίπου στα όρια μιας ανθρώπινης αναπνοής. Ο ιαμβικός ρυθμός είναι πολύ κοντά στο ρυθμικό κυμάτισμα της προφορικής μας γλώσσας και αντιστοιχεί προς την έκταση μιας συνηθισμένης φράσης με ολοκληρωμένο νόημα. Χωρίζεται σε δύο ημιστίχια, με τομή μετά την όγδοη συλλαβή. Από τα κύρια χαρακτηριστικά του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου είναι η νοηματική του αυτοτέλεια και η συντακτική του αυτονομία. Ο πλούτος των εκφραστικών μέσων ορίζει τον αρχαϊκό χαρακτήρα και τεχνική, στην οποία υπόκειται η δημιουργία της ελληνικής δημοτικής ποίησης από την εποχή του Ομήρου μέχρι σήμερα.

Η μαντινάδα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, εκφράζει με έναν τρόπο άμεσο και αξιόπιστο, το ήθος του κρητικού λαού. Ενθαρρύνει την επαναστατική σκέψη, την ρήξη και την κριτική. Ενσωματώνει φόρμες επεξεργασμένες από μια πολύ μακρά παράδοση, φόρμες μεγάλης αισθητικής δραστικότητας, που έχουν τη δυνατότητα, συνδυάζοντας το ρυθμό, να δημιουργήσουν μαντινάδες προσαρμοσμένες στην περίσταση.

Περιγραφικός ο στίχος της, πλούσιος συναισθημάτων, αναδεικνύει έναν άλλο κώδικα του τοπικού λαϊκού πολιτισμού, που είναι η αντίθεση ανάμεσα στο νόμιμο και το δίκαιο, ακόμη και μέσα στις σχέσεις. Το νόμιμο εκφράζει τη βούληση της εξουσίας (της κυριαρχίας νόμων, θεσμών, ηθικής, αριστοκρατίας κλπ). Και η εξουσία δε συμβιβάζεται με το δίκαιο. Είναι εξ ορισμού άδικη! Και ο άνθρωπος που έχει αυτοσεβασμό δεν μπορεί να υπακούει στην εξουσία των κανόνων και την ηθική της αστικής κοινωνίας. Αυτό είναι ένα από τα διακριτικά γνωρίσματα του ελληνικού λαϊκού πολιτισμικού και ιστορικού προτύπου, που απαντάμε και στον στίχο της Βαγγελιώς.

Δανιήλ Τσιορμπατζής